چه طورشدکه سراغ مداحی رفتید و از کی و در کجا شروع به مداحی کردید؟
طبیعتاً علاقه ای که از دوران کودکی داشتیم و تشویق پدر و مادر جزء عوامل اصلی رو آوردن به این سمت بود ولی بیشتر از همه دعای مادرم و آرزویی که لحظات آخر عمرش داشت این بود که پسرش در خانه سید الشهدا ستایشگری و نوکری کند و خدا، بهتر است بگویم دعای این مادر را مستجاب کرد.
چه کسی الگوی شما در مداحی بود؟ من سعی کردم از همه پیشکسوتان بهره مند شوم و در محضر اساتید زیادی کسب فیض کردم، اساتیدی که هر کدام برای من الگو بوده اند بردن نامشان در مجال این گفتگو نمی گنجد.
مداح محبوب شما کیست و اگر بخواهید مداحی کس دیگری را گوش دهید سراغ چه کسی میروید؟ من هنوز که هنوز است وقت خاصی را برای نشستن پای منبر اساتیدم اختصاص می دهم و جلسات مختلف را پیگیری می کنم، هم فارسی هم آذری و هم عربی. همه آن هایی که آگاهانه و علمی و با اخلاص باطنی مداحی می کنند محبوب من هستند و قطعاً سخنی که از دل برآید لاجرم بر دل نشیند.
مداحی علم است یا هنر؟ یعنی یک استعداد خدادادی است یا این که هر کسی میتواند با تمرین مداح حرفه ای شود یا هر دو؟ مداحی یک علم است که باید با ترکیب هنر به ساختار زیبایی ختم شود. هر علمی با هنر آمیخته شود ماندگار خواهد شد، امروز نمی توان سطحی به مداحی نگاه کرد، باید نگاه علمی و فنی داشته باشیم. به همین دلیل باید بگویم مهمترین ابزار مداحی که همان صدای خوب و پخته است یک استعداد ذاتی نهفته است که پس از کشف این استعداد باید با تمرین و ممارست در اجرا تربیت صدا صورت بگیرد، در این مقوله آشنایی بر موسیقی و بهره گیری از نکات صدا سازی می تواند بسیار به پیشرفت فنی صدا کمک کند.
کلاس های مداحی که الان تشکیل می شود چگونه است؟ نقاط ضعف و قوتش چیست؟ بنده بدلیل اینکه خودم معلم هستم و کارم تدریس است جزء اولین کسانی بود مکه دوره های آموزش مداحی را راه انداختم ولی امروز پس از گذشت این همه سال به خروجی این دوره ها و کلاس ها خیلی خوش بین نیستم زیرا معتقدم مداحی علم تجربی است و بهترین کلاس برای فراگیری حضور پای منبر و نشستن در هیأت است. شاید بتوان به عنوان یک دوره برای آمادگی و ورود به این عرصه مقدمات را در این کلاس ها تدریس کرد ولی برای دراز مدت باید فقط و فقط پای منبر زانو زد و مداحی را به همه حس و حال، نفس به نفس یاد گرفت
آیا لزومی دارد رشته ای در دانشگاه داشته باشیم که آکادمیک مداح تربیت کند؟ بد نیست یک هیأت علمی تأسیس شود و مبانی تئوری مداحی مطالعه شود و بررسی شود، کارشناسی شود و در حدّ مهارت های نظری مداحی تدریس شود ولی باز هم نیاز به کارگاه عملی دارد – و بهترین کارگاه برای فراگیری نکات فنی یک اجرای صحیح حضور در جلسات اساتید و پیشکسوتان این فن است. من یادم می آید نیمی از سال از قم به تهران می آمدم بدون وسیله، تنها در جلسات مختلف فقط حضور پیدا می کردم، زمستان و تابستان می آمدم، گاهی اوقات در خیابان می خوابیدم تا درب هیأتی باز شود من بروم از محضر بزرگی استفاده کنم. این اتفاق جزو ضروریات زندگی یک مداح جوان است که متأسفانه امروز یک حلقه مفقوده است-
سبک های مداحی موجود آیا برای مداحی کافیست؟ نو آوری در سبک های مداحی چه جایگاهی دارد وچه نکاتی درسبک های مداحی باید رعایت شود؟ چون مداحی یک هنر زنده است نیاز به خلاقیت و ابداع دارد. می توانم به جرأت بگویم امروز از همه ظرفیت و توان موجود برای سبک ها استفاده نمی شود. آن هایی که استعداد دارند و خلاقیت ذاتی در وجودشان موج می زند باید وارد این عرصه شوند. ما امروز یک تیم فنی داریم در زمینه سبک های مداحی کار می کنیم، گاهی اوقات نمونه ایی ساخته می شود که بکر و خارق العاده است و چند سال حتی تکرار می شود و از زیبایی نمی افتد. اما حیف که عده زیادی از جوانان در سبک ها رو به تقلید می آورند و خود را به زحمت نمی اندازند، لذا خلاقیت و هنرشان کم کم کور می شود و عادت می کنند به سبک های خاص و آماده که بعضاً می شنویم، سبک هایی که سخیف و سبک است و در شأن این خاندان با این جلال و رتبه و مقام نیست. من معتقدم مداح باید یک دوره موسیقی کار کند، ردیف های آوازی را بشناسد قطعاً خودش سبک ساز موفقی خواهد بود.
جایگاه شعر در مداحی کجاست؟ شعر خوب در مداحی چه عناصری باید داشته باشد؟ شعر در مداحی جایگاه مهم و قابل توجهی دارد – یکی از مهمترین ارکان یک مداحی ایده آل- شعر خوب و زیبا با همه شرایط خاص یک شعر سالم است، اگر جایگاه شعر در مداحی مهم نبود حضرت آقا هر بار که خدمتشان برنامه اجرا می کردیم اول از همه اسم شاعر را نمی پرسیدند! ایشان به مراتب حساسیت بالایی به شعر دارند و این دقت نطر حضرت آقا بر روی اشعار گاهی اوقات همراه با نقد و تذکرهای جدی همراه بوده است. شعر خوب به گفته ایشان باید هم سلامت شعری داشته باشد هم از زبان خوب و روانی برخوردار باشدباید مضمون بعنوان یکی از عناصر مهم شعر بسیار بالا باشد، محتوا در شعر امروز آیینی متأسفانه کمرنگ شده بیشتر احساسات و عواطف بیان می شود. آقا می فرمود احساسات خوب است ولی همه شعر نیست.
آیا احیای اشعار و سبکهای قدیمی مداحی را لازم می دانید؟ اگر آری، چه کارهایی باید برای آن انجام داد؟ قطعاً نمی توان به گذشته بی تفاوت بود – سبک های قدیم و نوحه های قدیمی یک حلاوت و لطافت خاصی دارد- خود من بارها و بارها از سبک های قدیمی مرحوم اکبر ناظم استفاده کردم، با تغییراتی جزیی آن را اجرا کردم و بسیار هم تأثیرگذار بوه- باید دغدغه این اتفاق در وجود شخص باشد تکیه بر الحان سنتی و قدیمی به مداح توان فنی می دهد.
فاصله گرفتن از مداحی سنتی و سبک های قدیمی و حرکت به سوی سبکهای جدید چه ملزوماتی دارد؟ عرض کردم نه می توان به گذشته و سبک های قدیم بی تفاوت بود نه می توان کار جدید نکرد و خلاقیت به خرج نداد، باید این دو مهم با هم جلو برود. ساختن یک بنای جدید روی پایه های محکم و قدیمی بنای قبلی ، ولی باید کارشناسیکرد و مطالعه کرد. وقت بگذاریم و سبک های قدیم رات جدا کنیم با زبان امروز و حال امروز تعدیل کنیم و بعد بخوانیم، هرچقدر از مداحی سنتی فاصله بگیریم عده زیادی از مستمع سنتی را از دست می دهیم ولی اگر بخواهیم طیف وسیع عموم جامعه را پای منبر بکشانیم باید هر دو وجه را رعایت کنیم، هم می شود سنتی بخوانیم هم تکیه به سبک های جدید و الحان خلاقانه جلسه را جذاب اداره کرد.
چرا ما در سبکهای مولودی و مولودی خوانی ضعیف هستیم؟ قدیم مقداری ضعف وجود داشت ولی با سفارش حضرت آقا چند سالی است مولودی خوانی و همان عرجوزه خوانی تقویت شده و انصافاً محافل شادی با سبک های شاد و زیبا اداره می شود ما باید مفهوم شادی را خلاصه به ریتم و آهنگ نکنیم باید سرودهای شادی اهل بیت در موالید محتوای شادی هم داشته باشند، تفکیک شادی از لودگی و بی حرمتی کار سختی است، خیلی ها وارد این عرصه نمی شوند تا شأن و حرمت اهل بیت حفظ شود.
از چه نوع سبکهایی می شود هم در مولودی و هم عزا استفاده کرد؟ اگر موسیقی اصیل باشد، اگر بر پایه ردیف های موسیقی ساخته شود، در هر دو مناسبت با تغییر محتوا و موضوع می شود استفاده کرد، دستگاه شور یکی از دستگاه هایی است که هم در شادی هم در عزا با مهارت و تکنیک خاص قابل استفاده است.
به نظر شما آیا مداحان می توانند از تریبون مداحی برای مسائل سیاسی استفاده کنند؟ نحوه ورود مداحان به مسائل سیاسی چگونه باید باشد؟
این مقوله حرف های زیادی برای گفتن دارد، ما باید حریم ها را بشناسیم بعد وارد هر عرصه ای شویم، من با ورود به عرصه سیاست بعنوان یک مهره سیاست زده موافق نیستم، اعتقادم این است که شأن مداحی اهل بیت(ع) بالاتر از این جناح بازی های رایج سیاسی است. امام فرمود سیاست ما عین دیانت ماست، بی تفاوتی نسبت به نظام و سیاست های کلان کشور هم صحیح نیست، ما باید حرمت این تریبون را حفظ کنیم و پیرو اصول کلی نظام که امام و شهداو مقام معظم رهبری می باشند باشیم، چه ایرادی دارد یک مداح در یک مناسبتی مثل 22 بهمن، هم سفارش به حرکت در راهپیمایی کند و هم دقایقی در این موضوع صحبت کند، ولی اینکه وارد بازی های سیاسی شود و پشت میکروفن هیأت در مورد اشخاص اظهار نظر کند این قطعاً پسندیده نیست. ما در همه انتخاب ها وسط میدان بودیم، در فتنه 88 روزهای زیادی درگیر بودیم، مداح باید سرباز ولایت باشد و نگاهش به دهان مقام معظم رهبری باشد نه یک قدم جلوتر نه عقب تر. ایشان بارها فرموده اند مردم در طول روز در جامعه به اندازه کافی داخل سیاست هستند، شما مراقب باشید وارد این عرصه ها نشوید.
سرلوحه کار مداح چه چیزی باید باشد؟ ادب باید سرلوحه کار ما باشد. با ادب به این ذوات مقدسه به همه جا می رسیم، ادب نه فقط در رفتار اجتماعی در همه امور زندگی، ادب در کردار، ادب در اداره جلسه، ادب در انتخاب شعر، ادب در بیان فضائل و مناقب اهل بیت(ع)، ادب در ذکر مصائبشان، ادب در عزاداری، ادب نسبت به همه آن هایی که با این ذوات مقدسه ارتباط دارند، مداح باید سرلوحه ادب برای همگان باشد تا به درجات خوبی برسد.
چقدر با الگوی اسلامی مداحی فاصله داریم؟ میتوانم به جرأت بگویم امروزازهمه ظرفیت وتوان موجودبرای سبکها استفاده نمیشود. آنهایی که استعداد دارندوخلاقیت ذاتی دروجودشان موج میزندبایدوارداین عرصه شوند امروز جوان ها خصوصاً باید به تقدس این هنر واقف باشند، تا خدای ناکرده مصداق سرزنش و توهین نشویم. ما باید شأن و حرمت کار خودمان را درک کنیم و با الگوی دین به مداحی روی بیاوریم، هر چه بخواهیم دین اسلام در اختیار ما قرار می دهد، ما باید تابلوی دینی و اسلامی باشیم برای جذب به دین خدا. از سید الشهدا می خوانیم باید به این فکر باشیم که خون حضرت به جهت بقای دین و اسلام روی زمین ریخته شد، ما باید مدافع و مبلغ این مهم باشیم و کاری نکنیم کسی از دین زده شود.
شهرت برای مداح چه آفاتی می تواند داشته باشد و راه مقابله با این آفات چیست؟ شهرت در کلام مولا آفت است. اگر نگاه ما به شهرت نگاه ابزاری باشد قطعاً جز آسیب چیزی نصیب ما نمی شود ولی اگر نگاهمان دینی باشد می شود یک وسیله برای تبلیغ دین خدا . ادب بایدسرلوحه کارماباشد. باادب به این ذوات مقدسه به همه جامیرسیم، ادب نه فقط دررفتاراجتماعی درهمه امورزندگی،ادب درکردار،ادب دراداره جلسه،ادب درانتخاب شعر،ادب در بیان فضائل ومناقب اهلبیت ع،ادب درذکرمصائبشان،ادبدرعزاداری،ادب نسبت به همه آنهایی که بااینذوات مقدسه ارتباط دارند،مداح بایدسرلوحه ادب برای همگان باشدتابه درجات خوبی برسد باید به خدا پناه ببریم از شر شیطان و آفت هایی مثل تکبر و غرور و بی تقوایی که محصول شهرت است، باید از خدا بخواهیم اول ظرفیت و حوصله شهرت را به ما بدهد بعد خودش را.
تاثیر مداحی برای اهل بیت(ع) را در زندگی خود چگونه می بینید؟ از صفر تا صد در زندگی ما تحت تأثیر نوکری برای اهل بیت(ع) است، ما همه چیزمان را مدیون همین اتفاق در زندگی می دانیم، اگر مداحی نبود معلوم نبود سر از کجا در می آوردیم، راه می رویم و خدا را شکر می کنیم که در این وانفسا در زیر خیمه سید الشهدا نفس می کشم و این همان سعادت دنیا و آخرت است.
اگر از یک تا بیست برای مداحی رتبه بگذاریم خود را در چه رتبه ای می بینید و چه امتیازی به خود می دهید؟ من به خودم نمره زیر صفر می دهم، اولاً نمره واقعی را خودشان باید بدهند که امیدوارم در قیامت حرفی برای گفتن داشته باشیم، نکند همه مداحی های ما برای هوای نفس باشد و اثری از اخلاص در او نباشد و ثانیاً اساتید باید به شاگردشان نمره بدهند، من هنوز نشده ام و این جزء آرزوهای همیشگی حقیر است که روزی احساس کنم اربابم از دستم راضیست.
چه توصیه ای برای علاقمندان به مداحی و مداحان تازه کار و همچنین هیاتی ها دارید؟ تنها توصیه ام به جوانان علاقه مند این است که فقط با نگاه علمی و فنی به مداحی نگاه نکنند، جدای از مهارت های فنی مداحی باید بدانند مداحی یک عمل مقدس و معنوی است، باید ساخته شده بیایند و باید مراقبت از خویش داشته باشند، این وادی مقدس مسئولیت سنگینی بعهده ما می گذارد، ما مستقیم با دین مردم کار می کنیم، محرم و صفر مهمترین اتفاق سال مردم ست که با همه سختی های زندگی می خواهند پرچم امام حسین(ع) را عَلَم کنند، ما باید مبلّغ این جبهه باشیم و سعی کنیم، تلاش کنیم و با اراده محکم وقت بگذاریم پای منبر اساتید زانو بزنیم و بعد از همه این ها توکل به خدا و توسل به اهل بیت(ع) را از دست ندهیم.
سیدمهدی میردامادشب میلاد حضرت زینب(سلام الله علیها) سال92 